10 ข้อกังวล ผังใหม่กรุงเทพฯ เมืองเหลื่อมล้ำ กระจุกความเจริญ ประชาชนไม่มีส่วนร่วมกำหนด?

ร่างผังเมืองกรุงเทพฯ 2568 (ฉบับปรับปรุงครั้งที่ 4) ที่กำลังถูกพูดถึงขณะนี้ มีความสำคัญมาก เพราะเป็นการเปลี่ยนแปลงผังเมือง กทม. ในรอบกว่า 10 ปี และจะส่งผลกระทบโดยตรงต่อคุณภาพชีวิตของคนที่อาศัยใน กทม. และทิศทางการพัฒนาเมืองในอนาคต

.

ปัจจุบัน ร่างฯ อยู่ในขั้นตอนรับฟังความเห็นของประชาชน จนถึงวันที่ 22 มกราคม 2567

.

พรรคก้าวไกล โดยทีม สส.กทม. และ ส.ก. ติดตามเรื่องนี้อย่างแข็งขัน แถลงข่าวสะท้อนข้อกังวลที่พบในผังใหม่ และล่าสุดได้เข้าร่วมกระบวนการรับฟังความคิดเห็นผังเมือง กทม. ครั้งใหญ่ เมื่อวันเสาร์ที่ 6 มกราคมที่ผ่านมา

.

หนึ่งในนั้นคือ ศุภณัฐ มีนชัยนันท์ – Suphanat Minchaiynunt สส.กรุงเทพฯ เขตบางเขน-จตุจักร-หลักสี่ ไล่เรียงข้อสังเกตและความกังวลดังนี้

.

ข้อเสนอที่ 1 ในการรับฟังความคิดเห็นเมื่อ 6 มกราคมที่ผ่านมา หากพี่น้องประชาชนไม่ได้เข้าร่วมหรือไม่ได้แสดงความคิดเห็นทางหนังสือเป็นลายลักษณ์อักษร จะไม่สามารถแสดงความคิดเห็นได้อีก ขณะเดียวกัน ร่างผังเมืองที่มีการนำเสนอในปัจจุบัน ไม่ใช่ฉบับสมบูรณ์ จึงต้องร่วมกันสงวนสิทธิ์เพื่อเปิดโอกาสให้ประชาชนได้แสดงความคิดเห็นในรอบถัดไป

.

ข้อเสนอที่ 2 การกำหนดสีผังเมืองโดยไม่มีคอนเซ็ปต์ ซึ่งการเปลี่ยนผังเมืองของ กทม. ครั้งนี้ เป็นเพียงการอัปเดตโซนนิ่ง คือการเพิ่มความเข้มข้นของการใช้ประโยชน์ของที่ดิน โดยส่วนใหญ่จะเป็นการเปลี่ยนแปลงตามแนวรถไฟฟ้าและการใช้ประโยชน์ที่ดินในปัจจุบัน

.

ไม่ใช่การวางผังเมืองเพื่อชี้นำความเจริญหรือกำหนดอนาคตของเมือง แต่เป็นการวางผังเมืองหลังจากที่เมืองได้เจริญเติบโตไปก่อน แล้วค่อยปรับผังเมืองตามการเจริญเติบโตที่ไร้ทิศทางของเมือง

.

ข้อเสนอที่ 3 การเปลี่ยนแปลงผังเมืองโซนสีเขียว ซึ่งเป็นบริเวณพื้นที่อนุรักษ์ชนบทและพื้นที่เกษตรกรรม ในฝั่งตะวันตก เช่น เขตทวีวัฒนา เขตตลิ่งชัน ที่เคยถูกวางไว้ว่าเป็นพื้นที่รับน้ำ จะมีการเปลี่ยนแปลง มีการปรับการใช้ประโยชน์ของที่ดินอย่างก้าวกระโดดกว่าในหลายพื้นที่ ขณะที่ในส่วนของฝั่งตะวันออกจะมีการปรับขึ้นเพียงเล็กน้อยเท่านั้น ส่วนใหญ่ยังคงไว้เป็นพื้นที่เกษตรกรรม

.

ข้อสังเกตที่ 4 คือการไม่กำหนดยุทธศาสตร์ระดับจังหวัด กำหนดการเมืองกรุงเทพฯ ไม่ได้มีการวางแผนร่วมกันระหว่าง กทม. กับปริมณฑลอย่างมียุทธศาสตร์ เช่น ช่วงรอยต่อระหว่างกรุงเทพฯ และสมุทรปราการ ทำให้การพัฒนาไม่มีความต่อเนื่อง ทั้งที่พื้นที่ติดต่อกัน แต่กลับเจริญไม่เท่ากัน

.

ข้อสังเกตที่ 5 เรื่อง FAR Bonus หรือสิทธิพิเศษในการใช้ประโยชน์จากที่ดินเพิ่มมากขึ้นกว่าที่ผังเมืองกำหนด ร่างผังเมืองปัจจุบันมีการกำหนดมาตรการจูงใจให้เอกชนในการแลกกับ FAR Bonus เพิ่มในรูปแบบต่างๆ เช่น การทำบ่อหน่วงน้ำเป็นพื้นที่รับน้ำ การเพิ่มพื้นที่สีเขียว การเพิ่มพื้นที่อยู่อาศัยสำหรับผู้มีรายได้น้อย (Affordable Home) หรือการทำทางเชื่อมถนนสาธารณะ หรือการทำพื้นที่สำหรับเป็น Hawker Center เพิ่มพื้นที่สำหรับหาบเร่แผงลอยเพื่อแลกกับ FAR Bonus ที่สูงขึ้น ซึ่งจะทำให้ได้สิทธิในการสร้างอาคารที่ใหญ่ขึ้นสูงขึ้นหนาแน่นขึ้นได้ แต่ไม่ได้มีการกำหนดยุทธศาสตร์หรือผลประโยชน์ที่กรุงเทพฯ จะได้รับอย่างเป็นรูปธรรม ซึ่งพรรคก้าวไกลมองว่า ควรกำหนด FAR เฉพาะในแต่ละพื้นที่ให้สอดคล้องกับสภาพปัญหา

.

ข้อสังเกตที่ 6 ปัญหาความไม่สอดคล้องของการคมนาคมระดับท้องถิ่น ระดับชาติ และผังเมืองกรุงเทพ การตัดถนนใหม่ ไม่ได้สอดคล้องกับแนวทางคมนาคมโดยรวมของภาครัฐ เนื่องจาก กทม. ไม่ได้เป็นผู้ควบคุมระบบขนส่งมวลชนอย่างเบ็ดเสร็จเด็ดขาด

.

เช่น กรณีของรถไฟฟ้า รถเมล์ กทม.ไม่ได้เป็นเจ้าของโดยตรง หรือกรณีของทางด่วน ถนน สะพานโครงการขนาดใหญ่ กทม. ก็ไม่ได้เป็นผู้สร้างด้วยเช่นกัน แต่สิ่งก่อสร้างอยู่ภายใต้กระทรวงคมนาคม อีกทั้งผังเมืองของ กทม. ก็ไม่ได้ส่งเสริมการวางผังระบบตาราง (Grid Pattern System) ที่สร้างเพื่อเชื่อมซอย แก้ปัญหารถติดอย่างจริงจัง

.

ข้อสังเกตที่ 7 เรื่องอภิสิทธิ์ที่ดินทหาร ซึ่งเป็นผังสีขาว โดยในร่างผังเมืองฉบับนี้ยังคงไว้ซึ่งความเหลื่อมล้ำ ไม่มีข้อกำหนดในการใช้ที่ดินสำหรับหน่วยทหาร ยกตัวอย่างเช่น การใช้พื้นที่ผังสีขาวในการสร้างอาคารที่พักอาศัยให้แก่เหล่านายพล หรือเป็นบ้านพักของทหารชั้นสัญญาบัตร ซึ่งหากเอกชนต้องการพัฒนาพื้นที่ของตนเองกลับต้องเจอกับเงื่อนไขยุ่งยาก ขณะที่พื้นที่ทหารไม่มีข้อบังคับการใช้ที่ดินใด ๆ

.

ข้อสังเกตที่ 8 การกำหนดพื้นที่สีแดงที่ไม่มีหลักการ ร่างฉบับปัจจุบันมีการกำหนดพื้นที่สีแดง หรือพื้นที่สำหรับการทำพาณิชย์ กระจายตัวอยู่ตามที่ดินของเหล่านายทุน และบางพื้นที่ผังสีแดงไม่สอดคล้องกับผังการพัฒนา sub-cbd หรือพื้นที่เศรษฐกิจขนาดย่อยกระจายตามพื้นที่ รวมถึงไม่มีหลักการและเหตุผลที่สามารถอธิบายถึงผลการพิจารณาของคณะกรรมการพิจารณาผังเมืองว่าเหตุใดในบางพื้นที่ถึงกำหนดให้กลายเป็นพื้นที่สีแดงได้

.

ข้อสังเกตที่ 9 ผังที่โล่ง ในการจัดทำร่างผังเมืองปัจจุบัน มีการจัดให้ผังที่โล่งและฝั่งสีเขียวของกรุงเทพฯ เป็นพื้นที่เพื่อประโยชน์ต่อสาธารณะ แต่ในร่างผังเมืองปัจจุบันได้นับรวมกับพื้นที่ของเอกชน เช่นสนามกอล์ฟ เข้าไปด้วย ซึ่งขัดแย้งต่อเงื่อนไขของการเป็นที่ดินเพื่อสาธารณประโยชน์อย่างเห็นได้ชัด

.

ข้อสังเกตที่ 10 ร่างผังเมืองสะท้อนสภาพปัญหาของกรุงเทพฯ ได้ชัดเจน คือเรื่องของการกระจุกความเจริญ และไม่ได้ลดความแออัดในกรุงเทพฯ ชั้นใน

– ไม่มีการกระจายความเจริญโดยมีแผนรองรับอย่างเป็นรูปธรรม ทำให้กรุงเทพฯ โตเฉพาะกรุงเทพฯ ชั้นใน เต็มไปด้วยการลงทุนโครงการขนาดใหญ่ นำมาซึ่งความแออัดและปัญหารถติดเพิ่มขึ้นไปอีก

– ส่วนกรุงเทพฯ ตะวันออก และกรุงเทพฯ ตะวันตก กลับยังไม่ได้รับการส่งเสริมการลงทุนอย่างเป็นรูปธรรมตลอดหลายสิบปีที่ผ่านมา

.

จนถึงวันนี้ ข้อกังวลต่างๆ ยังรอคำชี้แจงอย่างเป็นทางการจากผู้รับผิดชอบ นั่นคือสำนักการวางผังและพัฒนาเมือง กรุงเทพมหานคร ที่วางและจัดทำร่างผังเมืองโดยได้รับความเห็นชอบจาก “คณะกรรมการผังเมืองจังหวัด” ซึ่งแทบทั้งหมดเป็นข้าราชการประจำ

.

สำหรับ กทม. คณะกรรมการที่ว่ามีองค์ประกอบ เช่น ปลัดกระทรวงมหาดไทย ผู้แทนสำนักงานอัยการสูงสุด ผู้แทนกระทรวงดิจิทัลฯ ผู้แทนกรมที่ดิน ผู้แทนกรมธนารักษ์ ผู้แทนกรมโยธาธิการและผังเมือง ผู้แทนสภาอุตสาหกรรมฯ ผู้แทนหน่วยงานอื่นที่เกี่ยวข้องกับการผังเมือง ผู้ทรงคุณวุฒิทางการผังเมือง เป็นต้น

.

.

ด้าน ณัฐพงศ์ เปรมพูลสวัสดิ์ – Nuttapong Premphunsawad สส.กรุงเทพฯ เขตประเวศ-สะพานสูง กล่าวว่า วันที่ 22 มกราคม ซึ่งเป็นวันสุดท้ายของขั้นตอนรับฟังความเห็น สส. และ ส.ก. ของพรรคก้าวไกล จะรวบรวมข้อคิดเห็นต่าง ๆ เกี่ยวกับผังเมืองกรุงเทพฯ เพื่อนำเสนอเป็นลายลักษณ์อักษรต่อไปยังสำนักการวางผังและพัฒนาเมือง กทม. เพื่อให้ผังเมืองฉบับนี้สอดคล้องกับความต้องการของพี่น้องประชาชน

.

.

ขณะที่ พริษฐ์ วัชรสินธุ – ไอติม – Parit Wacharasindhu สส.บัญชีรายชื่อ พรรคก้าวไกล ในฐานะประธาน กมธ.พัฒนาการเมืองฯ ลงพื้นที่สังเกตการณ์กิจกรรมรับฟังความเห็นเมื่อวันที่ 6 มกราคม สะท้อนปัญหาของ “กระบวนการ” เช่น:

.

– จากการพูดคุยกับประชาชน สัมผัสได้ว่าส่วนใหญ่เดินทางมาเพราะมีคำถามหรือข้อทักท้วงแบบเฉพาะเจาะจงเกี่ยวกับพื้นที่ที่ตนเองโดนกระทบจากร่างผังเมืองใหม่

.

– แม้จะมีการจัดเวทีรับฟังความเห็นย่อยใน 6 พื้นที่ก่อนหน้านี้ แต่ในกิจกรรมการประชุมใหญ่กลับไม่มีการแสดงผลการรวบรวมหรือประมวลความเห็นของประชาชนจากเวทีดังกล่าวมาประกอบการพิจารณา

.

– ฟอร์มหรือหนังสือแสดงความคิดเห็น ถูกออกแบบและเขียนด้วยภาษาวิชาการที่ไม่ง่ายนักสำหรับประชาชนในการทำความเข้าใจว่าต้องกรอกส่วนไหน-อย่างไร ยังไม่นับว่าประชาชนที่ไม่แสดงความเห็นอย่างเป็นทางการก่อนวันที่ 22 มกราคม จะสูญเสียสิทธิทันทีในการแสดงความเห็นหรือยื่นคำร้องขอแก้ไขข้อกำหนดของผังเมืองที่คณะกรรมการผังเมืองให้ความเห็นชอบหลังจากนี้

.

– ข้อมูลที่ถูกประชาสัมพันธ์กับประชาชนก่อนหน้านี้ ยังขาดการจัดทำข้อมูลในรูปแบบที่ทำให้ประชาชนเข้าใจได้ง่ายที่สุดถึงความสำคัญของผังเมือง รวมถึงเข้าใจถึงการเปลี่ยนแปลงและผลกระทบที่จะเกิดขึ้นกับพื้นที่ของเขา (เช่น การจัดทำภาพ ก่อน vs. หลัง หรือข้อสังเกตที่เจาะจงเป็นรายเขตหรือพื้นที่)

.

หลังจากนี้ พริษฐ์จะหารือกับสมาชิกใน กมธ. และ สส. กทม. จากพรรคก้าวไกล เพื่อใช้กลไกของ กมธ. ในการแก้ไขปัญหา เช่น ศึกษาความเป็นไปได้ที่จะให้ กทม. ขยายระยะเวลาแสดงความเห็น หารือกับ กทม. และประชาชนที่ได้รับผลกระทบ เพื่อหาข้อสรุปแก้ไขกรณีปัญหาต่างๆ ที่ประชาชนออกมาทักท้วง ขณะที่สภากรุงเทพมหานคร จะมีการตั้งกรรมการวิสามัญศึกษาปัญหาผังเมืองด้วย

.

.

ผังเมืองคือจุดเริ่มต้นของการพัฒนาเมือง การกระจายความเจริญ และการลดความเหลื่อมล้ำ ดังนั้นหากผังเมือง กทม. เดินหน้าโดยไม่ตอบสนองต่อเสียงเรียกร้องของประชาชน ก็ไม่ต่างจากการติดกระดุมผิดตั้งแต่เม็ดแรก เป็นการยากที่ปัญหาเรื้อรังอื่นๆ ของเมืองจะถูกแก้ไขได้สำเร็จ

.

ภายใต้ผังเมืองแบบนี้ ความหวังที่กรุงเทพฯ จะเป็น “เมืองน่าอยู่ของประชาชนทุกคน” คงไม่อาจเป็นจริง

.

ดูร่างผังเมืองฉบับใหม่ได้ที่ https://cpudapp.bangkok.go.th/cityplandraft4