รับมือตรวจสอบ

พุทธศาสนาสอนให้รู้กรรมและผลแห่งกรรม เป็นศาสนาแบบกรรมวาที ชาวพุทธเอง ต้องเป็นผู้รักการศึกษา และศึกษาตลอดชีวิต ทั้งใช้ศึกษาเพื่อชีวิตด้วย ดังเราจะได้ยินได้ฟัง ทั้งตั้งใจฟังเอาบุญ ฟังเอาปัญญา หรือฟังเพื่อเป็นแนวทางให้ได้ถึงจุดรุ่งเรืองของปัญญาระดับต่างๆ ซึ่งพระพุทธศาสนาสอนไว้ ระดับชาวบ้าน เป็นอริยชน กระทั่งพระสงฆ์เป็นพระอริยบุคคล
ศีลเสมอกัน เราจะได้ฟังบ่อยครั้ง ชาวบ้านเพื่อนบ้านท่านใด เราคบหาสมาคมด้วย เขามีศีลมีสัตย์ เราจะไว้วางใจ เป็นสุขที่ได้คบหา ทั้งเราเอง จะรู้สึกต้องปรับตัวให้เหมาะสมกับเขาด้วย เพื่อจะได้มีความรู้สึกตัวว่า เรานั้นมีศีลเสมอ ควรคบหากับเอาด้วย
พระเจ้าพระสงฆ์ เราชาวบ้านมีความรู้สึกเช่นกันว่า เมื่อเห็นหรือรู้จักกับพระท่านใด มีความสำรวมระวังในศีล เราทำบุญกับท่าน กับวัดวาอารามที่ท่านพำนักอาศัย เรามีความรู้สึกอบอุ่นใจ มีใจรู้สึกว่า อิ่มๆบุญๆเกิดขึ้น
หลักไตรสิกขา หลักสูตรความเป็นพุทธแท้ๆ ต้องรู้ว่า คือศีลสมาธิและปัญญา ถามว่าวันนี้เพียงพอ สำหรับการดำรงความเป็นพระหรือยัง มีคำตอบได้สองแนวทาง
เพียงพอแล้ว สำหรับพระเจ้าพระสงฆ์ ผู้ที่ท่านบวชเพื่อปฏิบัติธรรม ชำระจิตใจ กำจัดกิเลสสู่ทางพ้นทุกข์ ได้มรรคผลนิพพาน เพราะท่านหวังเช่นนี้ ไม่เยิ่นเย้อเพื่อศึกษาเรื่องอื่น อันหมายถึงปริยัติ มีธรรมะวินัยตั้งแต่นักธรรมตรี นักธรรมโทและเอก บาลีตั้งแต่ชั้นไวยกรณ์กระทั่งสำเร็จเปรียญ๙ประโยค
มุ่งหวังเรียนภาวนา หมายถึงสมถกัมมัฏฐาน หรือวิปัสสนากัมมัฏฐาน อย่างใดอย่างหนึ่ง หรือทั้งสองอย่าง อันเหมาะควรแก่ความสามารถของตนเอง ในสำนักครูอาจารย์ ที่ชำนิชำนาญในภาวนานั้นๆ มุ่งมั่นภาวนาไปตามความเหมาะควรแก่องค์ธรรม หรือแม้มีใจจะสลัดตัวจากหมู่คณะ เข้าสู่ป่า หรือวิเวก
ท่านใดที่เลือกอย่างนี้ แนวทางนี้ถือได้ว่าเพียงพอ
แต่หาก มุ่งหวังจะอยู่กับคนหมู่มาก ในสังคมสงฆ์มากคณะ ต้องศึกษาสังคมอันซับซ้อนมากมาย มีผู้เข้ามาเกี่ยวข้อง เป็นองค์กรทางสังคม มีระเบียบกฎหมาย ทั้งมีคุณมีโทษ ให้สำรวมระวังยุ่งยากขึ้นอีก
พระภิกษุเหล่านี้ อยู่กับสังคมซับซ้อน มีความซับซ้อนหลายประการ จำเป็นต้องศึกษาหลักพุทธบัญญัติ ให้เกิดความเข้าใจลึกซึ้ง ทั้งยังต้องมีความกล้าหาญทางวิชาการทางพุทธศาสนา ถ้าทายความใคร่รู้ สามารถหักล้างความคิดผิด หลักวินัยพุทธศาสนา ที่ถูกนำมาโต้แย้ง ต้องชัดเจน มีเชิงชั้นปัญญา สามารถสงเคราะห์ศิลปศาสตร์ในสังคม ให้สอดสม มีเหตุผลสอดคล้องด้วยธรรมวินัย ในระพุทธศาสนา
สังคมวันนี้ พระสงฆ์กลุ่มนี้ มีจำนวนมาก ยังตั้งรับกระบวนการเปลี่ยนแปลงทางสังคมอย่างไร้ทิศไร้ทาง
ปัญหานี้ เป็นเรื่องธรรมดาจะมีได้ เนื่องจากความมุ่งหมายสังคม กับความมุ่งหมายของชาววัด แม้หวังดีต่อกัน แต่โอกาสขัดประโยชน์สูง มีเป็นเงาตามตัว หลายเรื่องราวที่เป็นข่าว ไม่ว่าเป็นการเช่าที่วัดขายวัตถุมงคล เป็นต้น
วัดอาจไม่มีแผนของวัด เหมือนบ้านเมืองต้องมีแผน ผู้จะคิดสร้างสรรงานเช่นนี้ เป็นเรื่องการคณะสงฆ์แล้ว มหาเถรสมาคมต้องมีคณะสงฆ์ทำหน้าที่นี้ ทั้งต้องเผยแพร่กิจกรรม เป็นรูปธรรม เพื่อรับมือการตรวจสอบจากสังคม